Przed rocznicą: apel o informacje

18 maja 2014 roku przypada 70. rocznica zakończenia słynnej bitwy o Monte Cassino, jednej z najbardziej zaciętych w czasie trwania II wojny światowej, ale też chyba najbardziej znaczącej dla jej rychłego zakończenia, gdyż otwierającej wojskom alianckim drogę na Rzym. Wśród żołnierzy zwycięskiego II Korpusu Polskiego byli również synowie Andrychowskiej Ziemi.

Przed kilkunastoma laty udało się ustalić nazwiska dziewiętnastu z nich:

Babiński Maksymilian (zm. w Andrychowie),

Chmiel Benedykt (zm. w USA),

Chrapkiewicz Adam (zm. w W. Brytanii),

Goch Marian (zm. w Argentynie),

Gustafiak Franciszek (zm. w Andrychowie),

Jończy Władysław (zm. w Zagórniku),

Kasperek Jan (zm. w Andrychowie),

Kostka Antoni (zm. w Warszawie, poch. w Andrychowie),

Matuszkiewicz Jan (zginął we Włoszech),

Miodoński Józef (mieszkał w W. Brytanii),

Moskała Józef (zm. w Rzykach),

Niedziółka Franciszek (zm. w Kanadzie),

Pająk Franciszek (zm. w Andrychowie),

Pikoń Jan (zm. w Roczynach),

Powroźnik Jan (mieszkał w W. Brytanii),

Praciak Bronisław (zm. w Australii),

Smaza Stanisław (zginął pod Monte Cassino),

Wcisło Włodzimierz (zginął we Włoszech),

Zacny Antoni (zm. w Nidku).

Do tego grona dołączyć trzeba również Feliksa Jazurka, który wprawdzie urodził się w Siedlcach, ale od roku 1948 aż do śmierci w 1989 mieszkał w Andrychowie.

Nie mamy pewności, czy to już wszyscy uczestnicy tej bitwy, którzy w swoim życiorysie mają wpisany Andrychów. Poszukiwania były, niestety, bardzo żmudne - sami bohaterowie tamtych wydarzeń już nie żyli bądź mieszkali za granicą, zaś ich krewni - przez całe lata szykanowani i zastraszani - pozbywali się pamiątek i dokumentów. Krótkie biogramy, opracowane przez Marię Biel-Pająkową, ukazały się na łamach „Nowin Andrychowskich”, ale wymagają uzupełnień.

21 maja 1999r., w 55. rocznicę zwycięstwa pod Monte Cassino, z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Andrychowa na andrychowskim cmentarzu komunalnym został ustawiony niewielki kamień przywieziony z wapiennika w Inwałdzie ze stosowną tabliczką.

I choć dziś ów pamiątkowy kamień ledwo wystaje z trawy, a tabliczkę mocno nadwyrężył ząb czasu, często palą się tu znicze, czyjeś ręce kładą kwiaty… Ten kamień to jednak zbyt skromny dowód pamięci o ludziach, którzy pokonali wiele trudności, przeszli tysiące kilometrów, by wstąpić w szeregi II Korpusu Polskiego i ramię w ramię walczyć o naszą niepodległość.

Pod Monte Cassino poległ Stanisław Smaza z Zagórnika, Włodzimierz Wcisło zginął pod Ankoną, Jan Matuszkiewicz pod Morrovalle (obaj spoczywają na cmentarzu w Loreto), pozostali szczęśliwie wrócili, choć ich życie nie było łatwe. Jedni wrócili do Polski, choć ówczesne władze długo wytykały im przynależność do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Inni tułali wybrali życie poza granicami Polski - w W. Brytanii, Argentynie, Kanadzie, Australii, USA – o ich losach wiemy niewiele.

Towarzystwo Miłośników Andrychowa pragnie z okazji 70. rocznicy bitwy ustawić na andrychowskim cmentarzu bardziej widoczny dowód pamięci o rodakach-żołnierzach. Jest jeszcze trochę czasu, by pomysł rozważyć, a całą uroczystość przygotować rzetelnie i z należytą oprawą. Przede wszystkim trzeba zebrać maksimum informacji, zweryfikować tę andrychowską listę, uściślić daty urodzin i zgonów.

Stąd serdeczna prośba o wszelkie informacje dotyczące wymienionych osób (szczególnie zmarłych na obczyźnie!) bądź innych uczestników tej bitwy, pochodzeniem lub zamieszkaniem związanych z Andrychowszczyzną.

Prosimy o przekazywanie wiadomości do administratora strony lub do kustosza Izby Regionalnej TMA (pałac Bobrowskich; poniedziałki, godz. 10.00-13.00, w środy i piątki, godz. 10.00-12.00 i 15.00-17.00), czy drogą elektroniczna na adres:  [email protected]

Za wszelką pomoc z góry składam serdeczne podziękowanie -
Jan Zieliński, prezes TMA