1 listopada kolejna kwesta na ratowanie cmentarnych zabytków

Kwestę zainicjowała harcerka- seniorka dh Aurelia Mikołajko (zmarła w sierpniu 2015r.) W organizacji pierwszej kwesty pomógł  nieżyjący - ówczesny radny i prezes TMA -  instruktor ZHP – dh.  Aleksander Nidecki.

Dotychczas udało się objąć opieką ponad 20 grobów (w tym grotkę Matki Boskiej - nagrobka rodziny Szafrańskich, najstarszego odnalezionego pochówku - dr Irmanna Cesarsko - królewskiego Lekarza pochowanego wraz z synami Karlem i Otto, odnowienia krzyży żeliwnych, konserwacji płotków andrychowskiej "kowalskiej roboty"). Otoczone opieką groby są to groby zapomniane, groby postaci, które wywarły znaczący wpływ na rozwój miasta (np. nauczycieli radnych, notariuszy), a także nagrobki zasługujące na uwagę ze względu na szczególne walory historyczne czy estetyczne. Prac porządkowych oraz konserwacyjnych dokonują uczniowie andrychowskich szkół średnich. 

Prac konserwatorskich dokonuje Konserwator Zabytków Pani Sylwia Namyślak, członek Towarzystwa Miłośników Bytomia. Przez pierwsze cztery lata udało się zgromadzić sumę potrzebną do przeprowadzenia gruntownej renowacji najpiękniejszej rzeźby nagrobnej na naszym cmentarzu- posągu smutnego Anioła z nagrobka Halinki Kuśnierzewskiej, wnuczki dawnego Burmistrza Andrychowa Alfreda Pukalskiego. 

Rok później dokonano nasadzenia krzyża z dekoracją secesyjną z kwiatami z grobu Franciszka Zahradnika, a w 2007r trwały prace nad renowacją nagrobka słupowego Jadwigi Anteckiej. Do akcji transportu i osuszania pomnika włączyły się osoby prywatne (Pani Małgorzata Byrska)  i jedna z andrychowskich firm- Rozlewnia wód „Dusik- Matusiak”. 

Z zebranych pieniędzy w 2008 r. dokonano gruntownej renowacji nagrobka Franciszka Zahradnika, radnego miejskiego z przełomu wieków. W 2009 roku przeprowadzono renowacje nagrobka Marii Zielińskiej zmarłej w 15 wiośnie życia. Konserwacji dokonano ze wsparciem finansowym rodziny. Nagrobek ten pochodzi z lokalnej pracowni kamieniarskiej/ rzeźbiarskiej. Pomnik wykazuje cechy charakterystyczne dla rzeźby ludowej regionu andrychowszczyzny. Takich nagrobków na naszym cmentarzu jest tylko kilka. Z tego właśnie powodu rzeźba zasługuje na szczególną uwagę i opiekę. Na wiosnę 2011 roku rozpoczęła się renowacja najstarszego odnalezionego nagrobka na cmentarzu – płyty dr Irmanna z cesarsko-królewskiego lekarza pochowanego wraz z synami Otto i Karlem. W pracach dotyczących osadzeniu płyty na specjalnie skonstruowanej kamiennej podmurówce działania TMA wsparła firma ZGK w Andrychowie, która nieodpłatnie wykonała podmurówkę.

Zakład Gospodarki Komunalnej w Andrychowie wspiera nasze działania prowadzone na cmentarzu i służy nam nieocenioną pomocą, szczególnie ze strony Pana Prezesa, Pana M. Blocha oraz pracowników cmentarza, m.in. Pani Marii Bury.

W 2012 roku na cmentarzu komunalnym przeprowadzono renowację nast. zabytkowych nagrobków: słupowego nagrobka rodziny Piwowarczyków, bezimiennego pochówku z kamiennym krucyfiksem oraz nagrobka znanego andrychowskiego kapelusznika Jaworskiego z figurą Chrystusa Miłosiernego. W 2013 roku odnowiony został bezimienny nagrobek słupowy z kamiennym krucyfiksem pochodzącym z lokalnej, nieznanej pracowni rzeźbiarsko-kamieniarskiej. W 2014 roku do pracowni konserwatorskiej trafiły również 2 nagrobki słupowe: dr Jana Malca, adwokata andrychowskiego, radnego miejskiego i założyciela andrychowskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Andrychowie (w 2013r. przypadała 110 rocznica założenia tej patriotycznej organizacji) oraz CK radcy sądu krajowego - Franciszka Ksawerego Homme, także działacza społecznego w naszym mieście. Tego typu nagrobki są na andrychowskim cmentarzu rzadkością. Nagrobek dr Malca powrócił odrestaurowany w 2013r. na andrychowski cmentarz  Nagrobek  Hommego został odrestaurowany rok później. W 2015r. odnowione zostały: nagrobek Marcelego Beranka, pochowanego wraz z rodziną - radnego, wiceburmistrza, działacza OSP oraz innych dawnych stowarzyszeń oraz Pomnik Nieznanego Żołnierza. Dwie płyty z tego nagrobka pierwotnie były ulokowane w Kaplicy Św. Floriana przy Rynku. Podczas II wojny światowej zdemontowane i uratowane przed zniszczeniem przez grabarza Józefa Grządziela. Odbywało się to z narażeniem życia całej Jego rodziny. Po wojnie płyty zostały wmurowane w tzw. Pomnik Nieznanego Żołnierza. Na płytach widnieją nazwiska Andrychowian i okolicznych mieszkańców, którzy bronili Ojczyzny podczas I wojny światowej. W pracach związanych z liternictwem nieocenioną pomocą był Andrychowianin, który zażyczył sobie anonimowości. Przeprowadził on renowację napisów za darmo. 

W 2016r. dokonano rekonstrukcji unikatowego w formie nagrobka CK urzędnika sądowego, pochowanego w 1885r. Unikatowość tej formy polega na tym, że na starej części cmentarza odnalezione zostały tylko dwa tego typu nagrobki w formie wysokiej płyty nagrobnej umieszczonej na niewysokim postumencie.

Marzymy, by w przyszłości móc pozyskać środki  na renowację zabytkowego grobowca rodziny Horuntherów/Chlebowskich.  Obok Kaplicy Kośvitzkych jest to jedyna taka forma grobowa na naszym cmentarzu. Obiekt wymaga inwentaryzacji konserwatorskiej i podjęcia prac zabezpieczających i przywracających mu świetność. 

Odnowienie tej kaplicy grobowej byłoby okazją do przypomnienia zasług Pana Antoniego Chlebowskiego. Andrychowskiego poczmistrza w latach 1899-1939, także radnego i kasjera gminy i miasta Andrychów, dyrektora i przewodniczącego Stowarzyszenia oszczędności i pożyczek w Andrychowie, członka wydziału czytelni urzędniczej w Andrychowie, członka Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, działacza społecznego – skarbnika i długoletniego prezesa Czytelni mieszczańskiej, prezesa i członka honorowego Katolickiego Stowarzyszenia „Ochronka”. Grobowiec ma dokładne 103 lata. Został zaprojektowany i wybudowany przez Karola Korna z Bielska. W br. obchodzono 110 rocznicę śmierci tego architekta i właściciela firmy budowlnej. Korn pochodził z Wadowic. W Andrychowie zaprojektował dom Felixa w Rynku (tzw. Dom Partii), Synagogę oraz kaplicę grobową dla Horuntherów, w której spoczął A. Chlebowski wraz z pierwszą żoną Otylią z Horuntherów, drugą żoną Agnieszką z Orkiszów oraz jej rodziną.

Ewelina Prus-Bizoń

foto: Archiwum 2015