Pomnik na rynku do wyburzenia

Ustawa o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej została uchwalona 1 czerwca 2016 r., jej ostateczna wersja została zmieniona 22 czerwca 2017 r., a wejdzie w życie 21 października. Ustawodawca dał  Gminom rok na uregulowanie stanu prawnego.

- Gmina Kalwaria, Zebrzydowska podjęła działania zmierzające do usunięcia pomnika na rynku, taką delegację Burmistrzowi Miasta dali też radni Rady Miejskiej podejmując odpowiednie stanowisko – informują władze Kalwarii.

Stan prawny:
Nowelizacja ustawy przewiduje utworzenie mechanizmów prawnych, które pozwolą na usunięcie z przestrzeni publicznej budowli gloryfikujących ustrój totalitarny. Te kwestie porządkuje już ustawa z 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Daje ona ogólną definicję propagowania komunizmu i wskazuje rozwiązania, dzięki którym zakazane zostało nadawanie przez jednostki samorządu terytorialnego nazw budowlom, obiektom i urządzeniom użyteczności publicznej, w tym drogom, ulicom, mostom i placom, które upamiętniają lub propagują osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm lub inny ustrój totalitarny.

Ustawa eliminuje także z przestrzeni publicznej już istniejące symbole ustrojów totalitarnych. W ustawie z kwietnia ub.r. nie została jednak precyzyjnie uregulowana kwestia usunięcia obiektów budowlanych o charakterze nieużytkowym, takich jak pomniki, obeliski, popiersia, tablice pamiątkowe, napisy i znaki. Obecna nowelizacja wprowadza przepis, który określa katalog obiektów budowlanych niezgodnych z ustawą. Dotyczy to m.in. budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, pomników, obelisków, popiersi, płyt i tablic pamiątkowych, napisów i znaków, kopców, kolumn, rzeźb, posągów. Przepisów ustawy nie stosuje się do pomników niewystawionych na widok publiczny, znajdujących się na terenie cmentarzy albo innych miejsc spoczynku, wystawionych na widok publiczny w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej, naukowej lub o podobnym charakterze, w celu innym niż propagowanie ustroju totalitarnego, wpisanych samodzielnie albo jako część większej całości do rejestru zabytków.

Proceduralnym zabezpieczeniem stosowania ustawy jest przyznanie wojewodom kompetencji w zakresie usuwania pomników propagujących ustrój totalitarny. Wojewodowie będą wydawać decyzje nakazujące usunięcie zakazanych pomników. Warunkiem wydania decyzji będzie, podobnie jak w przypadku nazw ulic, pozytywna opinia Instytutu Pamięci Narodowej. Organem odwoławczym w tych sprawach będzie minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Nowela rozszerza katalog obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, które nie będą mogły nosić nazw propagujących komunizm lub inny ustrój totalitarny o szkoły i ich zespoły, przedszkola, szpitale, placówki opiekuńczo-wychowawcze, instytucje kultury i instytucje społeczne.

Zgodnie z nowelą Instytut Pamięci Narodowej będzie miał miesiąc, a w sprawach szczególnie skomplikowanych, nie więcej niż dwa miesiące na wydanie opinii potwierdzającej niezgodność nazwy budowli, obiektu lub urządzenia użyteczności publicznej z ustawą. Właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której w dniu wejścia w życie ustawy znajduje się pomnik upamiętniający osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm lub inny ustrój totalitarny lub propagujący taki ustrój w inny sposób, usuwa ten pomnik w terminie 12 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
W przypadku wykonania obowiązku, koszty usunięcia pomnika zwraca Skarb Państwa ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest wojewoda, jeżeli właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której znajdował się pomnik, nie uczestniczył w procedurze wzniesienia tego pomnika.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia – tj. 21 października, ustawodawca dał  rok na uregulowanie.

Stan faktyczny:
W maju 2016 roku jeden z  mieszkańców, pan Jerzy Rojek, w czasie Sesji Rady Miejskiej złożył wniosek – „Podjąć działania zmierzające do usunięcia pomnika znajdującego się na Rynku w Kalwarii Zebrzydowskiej”.

O opinie w tej sprawie zwrócono się do radnych, Komisja Rozwoju Gospodarczego, Inwestycji, Finansów i Majątku Gminy wnioskowała o wystąpienie do IPN z zapytaniem „Czy  usunięcie pomnika podlega pod uregulowanie prawne IPN oraz czy Instytut podejmie działania w celu usunięcia pomnika”.

Urząd Miasta w Kalwarii Zebrzydowskiej, wypełniając wniosek radnych z Komisji Rozwoju Gospodarczego, Inwestycji, Finansów i Majątku Gminy z zwrócił się zapytaniem do Instytutu Pamięci Narodowej

W odpowiedzi na tę korespondencję IPN w Krakowie poinformował w piśmie z dnia 31 stycznia 2017 r., że „Wystawienie przedmiotowego obiektu jak i charakter inskrypcji na umieszczonej tam tablicy były elementem działań propagujących totalitarny system komunistyczny. Tablica z inskrypcją przywołującą „walkę z okupantem niemieckim” faktycznie była formą promowania komunistycznych władz państwowych PRL (w szczególności „Rady Państwa PRL” jako rzekomo dbających o upamiętnienie tradycji historycznych regionu. W rzeczywistości prawda historyczna w okresie PRL-u była przedmiotem manipulacji i zafałszowań, ukierunkowanych na promocję w pierwszym rzędzie oddziałów dywersyjnych sowieckich i komunistycznych. Stąd i wystawiony na rynku w Kalwarii „pomnik”, będący skądinąd obiektem o wątpliwych wartościach estetycznych, powinien zostać zdemontowany”.
Po otrzymaniu wyżej wymienionej opinii Burmistrz Miasta zwrócił się do radny Rady Miejskiej o zajęcie stanowiska w tej sprawie.  

Radni Rady Miejskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej podjęli następujące stanowisko: „Zwrócić  się do IPN w Krakowie o nieodpłatne dokonanie demontażu tablicy umieszczonej na pomniku zlokalizowanym na działce nr 5041 w Kalwarii Zebrzydowskiej i przejęcie tej tablicy do zbiorów magazynowych IPN w Krakowie oraz dokonać demontażu pomnika na koszt Gminy Kalwaria Zebrzydowska”

Otrzymując taką delegację od Radnych Rady Miejskiej Burmistrz Kalwarii Zebrzydowskiej Augustyn Ormanty wystąpił do IPN  w Krakowie z deklaracją iż Gmina Kalwaria Zebrzydowska jest zdecydowana na podjęcie działań  zamierzających do usunięcia pomnika zgodnie ze stanowiskiem Rady Miejskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej.

W konsekwencji tego wystąpienia u Burmistrz Miasta gościli przedstawiciele IPN Kraków, a także wnioskodawca i inicjator usunięcia pomnika  pan Jerzy Rojek, w czasie tego spotkania ustalono, że Gmina Kalwaria Zebrzydowska zgodnie z przepisami wystąpi do Wojewody Małopolskiego z wnioskiem o wydanie decyzji na  usunięcie pomnika i pokrycie kosztów jego demontażu z  budżetu państwa.

Dodatkowym akcentem ostatniego spotkania Burmistrza Miasta z przedstawicielami IPN w Krakowie było przekazanie przez Dyrekcję Zespołu Szkół im. Mikołaja Zebrzydowskiego w Kalwarii Zebrzydowskiej popiersia i cokołu Karola Świerczewskiego, który zalegał w szkolnych magazynach, a teraz znajdzie swoje miejsce IPN Kraków.

INFORMACJA PRASOWA