Pandemia a przemoc w rodzinie. Czy w gminie Kęty wzrosła liczba zgłaszających się ofiar?

Coraz głośniej mówi się o tym, że w czasie pandemii doświadczanie przemocy ze strony najbliższych znacznie wzrosło. Pogorszyła się też sytuacja dzieci, które przez naukę zdalną zostały zamknięte ze swoimi oprawcami w domu.

Jak radzi sobie w tej trudnej sytuacji pomoc społeczna? Gdzie ofiary przemocy domowej mogą uzyskać pomoc w czasie pandemii?

O to zapytaliśmy Aleksandrę Zelek, przewodniczącą Zespołu Interdyscyplinarnego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kętach.

A. Z. Temat przemocy w rodzinie, najczęściej jest poruszany przez media oraz społeczność lokalną wówczas, gdy mamy do czynienia z zaistniałą już tragedią w rodzinie. Doszukujemy się nie tylko przyczyn, ale przede wszystkim, szukamy odpowiedzi na pytanie kto zawinił i gdzie były służby policji, pomocy społecznej czy Sądu. Chciałabym jednak temat ten przedstawić trochę inaczej, zwracając uwagę na złożoność tego problemu. O przemocy w rodzinie mówi się, gdy zachodzi podejrzenie znęcania się psychicznego, fizycznego, emocjonalnego czy ekonomicznego nad słabszym członkiem rodziny, a więc wtedy, gdy mamy do czynienia z przewagą sił pomiędzy osobą, która doznaje przemocy, a jej sprawcą. Moje doświadczenia oraz wieloletnia obserwacja pozwala na stwierdzenie, że wchodzenie w zjawisko przemocy w rodzinie jest najczęściej procesem wieloletnim, bardzo często już wyniesionym z własnego domu rodzinnego i powielanym we własnej rodzinie. Dlatego wychodzenie z tego kręgu może trwać nawet latami i wymaga bardzo często nauki „nowego życia” i wsparcia specjalistycznego: prawnika, psychologa, terapeuty, a czasami również psychiatry.

P. G. Jak wygląda pomoc osobom doświadczającym przemocy w rodzinie?

A. Z. Niesienie pomocy osobom doświadczającym przemocy w rodzinie jest trudne, bowiem często osoby jej doznające wypierają istnienie problemu, twierdzą, że same sobie poradzą, wstydzą się lub po prostu po ludzku, boją się ingerencji służb policji czy pomocy społecznej. Nie wierzą w siebie i zmianę losu swojego oraz swoich bliskich. Gdy jednak zwrócą się o pomoc oczekują, że jak za dotknięciem „czarodziejskiej różdżki” problem zostanie rozwiązany, a to jest po prostu niemożliwe. Szansą na zmianę sytuacji przemocowej w rodzinie jest praca wszystkich jej członków, nie tylko osób doznających przemocy, ale także świadków oraz tych, którzy tę przemoc stosują wobec swoich najbliższych.

P.G. A jakie są konkretne działania?

A. Z. Od 2011 r. realizowana jest procedura „Niebieskiej karty” w obecnie przyjętym kształcie. Gdy służby takie jak: policja, pomoc społeczna, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pracownicy oświaty, służby zdrowia oraz od 2020 r. również żandarmeria wojskowa, podejmą informację o podejrzeniu występowania przemocy w rodzinie, winny wszcząć procedurę „Niebieskiej Karty”. Powołany zostaje zespół przedstawicieli różnych podmiotów, które na co dzień pracują z rodziną. I to ten zespół, na podstawie zebranych informacji, obserwacji rodziny oraz współpracy z jej członkami, koniec końców decyduje, jak długo ma trwać procedura, czy należy ją zakończyć: ponieważ przemoc ustała i został zrealizowany plany pomocy rodzinie, czy nie znaleziono podstaw do jej prowadzenia.

Wcześniej to osoby doznające przemocy decydowały o zakończeniu działań, bardzo często dla tzw. „świętego spokoju” prosiły o zamknięcie „Niebieskiej karty”, twierdziły, że w domu jest już dobrze, a rzeczywistość była zgoła inna. Należy pamiętać, że sama procedura „Niebieskiej karty” nie stanowi postępowania karnego, tylko jest działaniem interdyscyplinarnym służb współpracujących z rodziną w celu zatrzymania przemocy, a następnie służy udzielaniu profesjonalnego wsparcia i pomocy oraz monitorowaniu sytuacji pod kątem przemocy. Niestety często się zdarza, że dochodzi do sytuacji, gdy policja lub prokuratura na wniosek np. pracowników GOPS w Kętach, pracowników oświaty itp. lub na wniosek samych osób poszkodowanych, wszczyna postępowanie z art. 207 kk o znęcanie się nad rodziną.

P.G. Czy trzeba było zmienić metody pracy z powodu pandemii?

A. Z. Rok 2020 r. był trudny, pierwszy raz doświadczyliśmy sytuacji, gdy musieliśmy ze względu na stan epidemii ograniczyć kontakty osobiste z członkami rodzin, z którymi pracujemy w ramach procedury „Niebieskiej karty”. Mimo to staraliśmy się utrzymywać z nimi stały kontakt, chociażby telefoniczny, tak aby nie poczuły się one pozostawione same sobie. Jak szybko było to możliwe wprowadziliśmy wsparcie psychologiczne, terapeutyczne oraz prawne za pośrednictwem dostępnych nam środków telekomunikacyjnych. Tym osobom, które wyrażały chęć spotkania z pracownikami GOPS- u, umożliwiałyśmy takie spotkania w ośrodku. Obecnie tam, gdzie jest to możliwe za zgodą rodzin odwiedzamy je w miejscu zamieszkania.

P.G. Jak to wygląda statystycznie? Ile w gminie Kęty w 2020 roku założono „Niebieskich Kart”?

A. Z. W 2020 r. wsparciem w ramach procedury „Niebieskiej Karty” było objętych 55 rodzin. Założono 41 „Niebieskich kart” w 35 rodzinach. Dla porównania w 2019 r. pracami zespołu interdyscyplinarnego objęte były 54 środowiska rodzinne, w tym do przewodniczącej Zespołu Interdyscyplinarnego wpłynęły 33 „Niebieskie karty” założone w 31 rodzinach.

P.G. Czyli wygląda to tak samo. Przynajmniej statystycznie…

A. Z. To jest statystyka, jednak nie odzwierciedla ona faktycznego wzrostu wszczynania procedury „Niebieskiej karty” w okresie pandemii. Każda sprawa to inny indywidualny przypadek. Zjawisko przemocy jest obecne w społeczności niezależnie od okoliczności, w tym przypadku związanych z pandemią. Najczęściej powodem wszczęcia procedury „Niebieskiej karty” są sytuacje, gdy agresywne zachowanie osoby podejrzanej o jej stosowanie jest spowodowane nadmiernym spożywaniem alkoholu. Inne to np. zachowania partnera o podłożu zmian psychicznych, odnotowaliśmy również zgłoszenia do procedury w przypadku dzieci, gdzie powodem zachowań przemocowych wobec dzieci, był brak wiedzy rodziców dot. zaburzeń zachowania dzieci i nieumiejętność radzenia sobie w takich sytuacjach. Wsparcie oraz odpowiednie skierowanie rodziców oraz dziecka do specjalisty, wpłynęły na pozytywną zmianę w tych rodzinach, chociaż przed nimi jeszcze długa droga. Takich zgłoszeń w roku 2020 było 4.

P. G. Czy dzieci podczas nauki zdalnej są objęte ochroną?

A. Z. Pedagodzy dokładają wszelkich starań, by monitorować sytuację dzieci w rodzinach, gdzie zachodzi podejrzenie występowania przemocy. To właśnie oni czuwają nad sytuacją tych dzieci od strony szkoły, rozmawiają z wychowawcami, mają kontakt z rodzicami. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kętach, w ramach działań Działu Wspierania Rodziny, oferuje szeroki zakres wsparcia dla mieszkańców Gminy Kęty nie tylko z zakresu przemocy w rodzinie, ale również uzależnień czy problemów opiekuńczo wychowawczych. Na stronie internetowej są dostępne wszystkie informacje na ten temat. Proponujemy pomoc psychologów, w tym psychologa dla dzieci, wsparcie pedagoga – terapeuty dla rodziców i dzieci, psychologów dla osób dorosłych, terapeutów dla osób uzależnionych, współuzależnionych, Dorosłych Dzieci Alkoholików, osób doznających przemocy w rodzinie, terapeuty dla osób podejrzanych o stosowanie przemocy lub osób nieradzących sobie z własnymi emocjami. W ramach wsparcia funkcjonuje grupa terapeutyczna dla osób z syndromem Dorosłych Dzieci Alkoholików. W 2020 r. dla niewielkiej grupy rodziców utworzono ”Warsztaty umiejętności wychowawczych”. Mimo pandemii specjaliści pracują obecnie stacjonarnie, ale możliwe jest również uzyskanie wsparcia i pomocy za pośrednictwem dostępnych środków telekomunikacyjnych. W 2020 r. przeprowadziliśmy kampanie ulotkowe nt. przemocy w rodzinie: „Reaguj na przemoc”, „Narkotykom i przemocy – mówimy NIE”, nt. uzależnień „Zachowaj trzeźwy umysł” oraz „Postaw na Rodzinę”. Nowym tematem, na który chcieliśmy zwrócić uwagę to depresja u dzieci. Wobec powyższego przekazaliśmy pakiety ulotek oraz plakatów do szkół i przedszkoli z terenu gminy Kęty.

P. G. Czy w gminie Kęty została zastosowana już tzw. ustawa antyprzemocowa, której przepisy weszły w życie 30 listopada ur., dzięki której sprawcy przemocy domowej mają być natychmiast izolowani od swych ofiar?

A. Z. Do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kętach nie wpłynęła żadna informacja potwierdzająca zastosowanie przepisów w/w ustawy.

P.G. Dziękuję za rozmowę.

A. Z. Dziękuję.